مجموعه «اهل فتوت» ساخته داریوش یاری در ۶ قسمت ۵۰ دقیقه‌ای در ایام نوروز از شبکه مستند پخش می‌شود.

به گزارش راسخون به نقل از مهر، این مجموعه با پخش در روزهای گوناگون نوروز در ساعت ۲۱ تلاش دارد تا با بررسی آیین های جوانمردی در ایران از پهلوانان اسطوره ای تا عیاران و فتوتیون و لوطیان و حضور آنها در بزنگاهای تاریخی و تاثیرِ حکمت و اخلاقِ جوانمردی در زمان بحران هویتی و اخلاق که در پی اشغال دامن جامعۀ ایرانی را فرا گرفته است، بپردازد.

قسمت اول «اهل فتوت» با نام پهلوانان و پهلوانی دوم فروردین ساعت ۲۱ روی آنتن می‌رود؛ پهلوانی از منابع فرهنگی، اخلاقی و اجتماعی فتوت است. پهلوان در فرهنگ ایرانی ابرانسان است. ابرانسانی که حافظ دین و وطن است. پهلوانی ریشه در اسطوره و تاریخ دارد. آنچه از فرهنگ پهلوانی در ادبیات و تاریخ ایران گفته شده، الگویی برای جوانمردان در دوره‏‌های بعد شده است. پهلوانانی که حتی اگر نشان شاهی داشتند، بیشتر به جهت پهلوانی‏‌شان شهره بودند. در این میان کاوه آهنگر و رستم با وجود آن‏که شاه نبودند، به عنوان پاسداران دین و وطن مشهورترند.

قسمت دوم این مستند عیاری نام دارد و چهارم فروردین پخش می‌شود؛ عیاران یکی از گروه‌هایی هستند که در جامعه ایران به جوانمردی شهره هستند. عیاران که از بقایای نظامیان ساسانی بودند، در ابتدای ورود اسلام به ایران، به صفوف مجاهدان مسلمان پیوسته و در مرزهای دارالاسلام و دارالکفر می‏‌جنگیدند. با توقف جهاد و تبدیل خلافت اسلامی به خلافت عربی توسط امویان و عباسی، عیاران که بیشتر در مناطق شرقی بودند، به نیروهای ضد خلافت پیوستند. به طوری که جنبش‏‌های مختلفی علیه امویان و عباسیان سامان دادند. مهم‏‌ترین جنبش عیاری که به تشکیل حکومت انجامید، جنبش یعقوب لیث صفاری است.

قسمت سوم «اهل فتوت» با عنوان سازمان فتوت ۶ فروردین روانه آنتن می‌شود؛ فتوت به عنوان یک سازمان اجتماعی با مرام اخلاقی پس از اشغال کشور توسط اعراب به مقابله با بحران اخلاقی حاصله از انحراف در خلافت اسلامی رفت. فتوت در ابتدا شامل اصناف بازار می‏‌شد و مشاغل محدودی را شامل می‏‌شد. پس از اشغال ایران توسط مغولان با تحولی که در فتوت ایجاد شد، هم فتوت با تشیع، تصوف، درویشی‏‌گری، پهلوانی و عیاری پیوند خورد و هم اصناف بیشتری در سازمان فتوت جای گرفتند. همین تحول بود که در جنبش سربداران علیه مغولان کارآیی خود را نشان داد.

قسمت چهارم این ساخته داریوش یاری با نام لوطیان ۹ فروردین پخش می‌شود؛ لوطیان از میراث‏داران فتوت تحول یافته هستند. گروهی اجتماعی که با تحولاتی که در جامعه ایرانی رخ داد، از جمله تحولات دوره صفوی مانند کنارگذاشتن قزلباشان و توسعه شهرهای ایران، یک نیروی اجتماعی حاشیه‏‌ای اما مهم به نام لوطیان به وجود آمد. این نیروی اجتماعی در دوران هرج و مرج شاه‏مرگی ایفای نقش می‏‌کرد و در جنبش‏‌های سیاسی اجتماعی دوره قاجار و بعدها پهلوی در دو سوی جبهه حضور داشت. جاهل‏‌ها یا کلاه‏ مخملی‏‌ها شکل تحول‏ یافته لوطیان در دوره پهلوی هستند.

قسمت پنجم این مجموعه مستند زورخانه است که ۱۱ فروردین روی آنتن می‌رود؛ ورزش زورخانه‏‌ای از جنبه‏‌های فرهنگ جوانمردی در جامعه ایرانی است. ورزشی که از اعتقادات، اخلاقیات، تاریخ و اسطوره ایرانی نشأت می‏‌گیرد. ورزشی که در گذشته و حال نمادهایی چون پوریای ولی و غلامرضا تختی دارد. ابزار و رفتار زورخانه دارای نمادها و نشانه‏‌هایی است که بر اخلاق و جوانمردی تکیه دارند.

قسمت ششم «اهل فتوت» نیز ۱۳ فروردین پخش می‌شود و جوانمردی در فرهنگ و هنر نام دارد؛‌ اخلاق جوانمردی در فرهنگ و هنر ایرانی قابل ردیابی است. بخشی از ادبیات جوانمردی در کتاب‏‌های خاص این مرام با عنوان فتوت‌نامه‏‌ها آورده شده است. بخشی هم در کتاب‏‌های ادبیات عامیانه ذکر شده است. فتوتنامه‏‌های اصناف هم ناظر بر روابط صنفی براساس اخلاق جوانمردی است. علاوه بر این، بزرگان فرهنگ و ادب ایران همچون فردوسی، سعدی و حافظ در آثار خود به مناسبت بر این فرهنگ تأکید کرده‏‌اند. این فرهنگ در زمان‏ه‌ای مختلف توسط نقالان، پرده‏‌خوانان، عاشیق‏‌ها و دیگر هنرمندان به توده‏‌ها منتقل شده است. از همین رو قهوه‏‌خانه‏‌ها در فرهنگ ایرانی نه فقط محلی برای جمع‏ شدن و سرگرمی که یک پاتوق فرهنگی برای انتقال چنین میراثی بوده است.

/117/